Waarom staan er bijna altijd spelfouten in een tekst?

In april 2014 rolde het eerste Spaarndammer Journaal van de persen. Twee weken later zag iemand dat er een letter miste in de onderkop van de krantentitel:

De ‘k’ in het woord ‘werkzaamheden’ ontbrak.

Hoe kan het dat niemand van de vijfkoppige redactie tijdens een van de correctierondes of bij het checken van de opgemaakte proef deze fout opmerkte?

Waarom staan er in bijna elk tijdschrift, boek en elke folder en krant die je leest tikfouten?

Ja, misschien heeft de redacteur of de tekstcorrector zitten slapen. Maar hoogstwaarschijnlijk speelt er iets anders.

Vreemd woordbeeld toch herkenbaar

Je bnet vsat wel enes op Faboceok, itenenrt of via WsAthpap een tkset teegngokeemn zalos dzee. Een tkest wriaan van elk wrood aeleln de eretse en ltasate lteetr op de jituse pelk satan, en warvaan de orivege lteters wlekirulieg door ekalar ghelusesd zjin. In het bgein lseet z’on tkset wat moieazam. Maar al na een paar rgeels lees je de tsekt rdeieljk voineled.

Waarom kunnen we zo’n mishandelde tekst nog steeds lezen? Daar is een simpele verklaring voor:

We zien niet wat er staat, maar we zien wat we verwáchten dat er staat.

We zien woorden, geen letters

Onze hersenen laten ons niet letter voor letter lezen, maar woord voor woord. We kijken naar het totale woordbeeld.
En de context van wat je zojuist al gelezen hebt, schept verwachtingen in je hersenen. Die laten je geloven dat je ziet wat je verwacht te zien.

Daarom lees je zo makkelijk over spel- en tikfouten heen. Helemaal tik- en spelfouten in je eigen tekst. Je hebt die tekst namelijk zelf geschreven, dus je weet heel goed wat je als volgende woord kunt verwachten.

Laat een ander lezen

Vandaar het advies om een belangrijke tekst áltijd nog even door iemand anders te laten checken. Want twee zien meer dan één.

Optische illusies

Een mooi voorbeeld van hoe onze hersenen ons steeds voor de gek houden zijn optische illusies. Of dat via precies hetzelfde mechanisme werkt als waarmee je hersenen spelfouten negeren, weet ik niet. Maar het toont wel aan dat onze hersenen de werkelijkheid voor ons interpreteren; we ervaren de werkelijkheid nooit zoals die daadwerkelijk is.

De horizontale blauwe lijnen lopen geheel parallel aan elkaar. Toch ziet het eruit alsof ze schuin lopen: onze hersenen interpreteren de werkelijkheid.

Heb je de fout gezien in deze illustratie?

Veel mensen zien niet dat er twee keer het woord ‘niet’ staat.

>>> Einde artikel <<<

Meer artikelen over het schrijven van teksten >